De geschiedenis van het horloge, vanaf de oorsprong tot toekomstige trends
Sta jij wel eens stil bij de geschiedenis van het horloge? Wat was het eerste uurwerk, en wanneer en door wie is het polshorloge uitgevonden? In dit artikel gaan we uitgebreid in over de geschiedenis van het horloge en haar bestaan en functie in de hedendaagse maatschappij. Allereerst kijken we naar de geschiedenis van het horloge; wat voor uitvinding is het horloge, en waar komt het vandaan? Vervolgens gaan we kijken naar verschillende types van het uurwerk en de verschillende manieren van functioneren. Tot slot, gaan we kijken naar de hedendaagse rol van het polshorloge in de Westerse maatschappij.
De geschiedenis van het horloge
Alvorens we gaan spreken over de historie van het horloge, is het wel zo handig om te definiëren wat nu precies een horloge is. Het woord horloge is letterlijk overgenomen uit de Franse taal, waar men met horloge niet alleen refereert naar een klein, draagbaar klokje, maar ook naar grote klokken, zoals die in je keuken hangt. Tegenwoordig benoemt men in Frankrijk enkel de grote klokken als horloge. In de Nederlandse maatschappij, en woordenboek, betekent horloge echter een klein en draagbaar uurwerk.
De voorloper van het horloge is een nauwkeurig uurwerk. Hier was in de 15de eeuw behoefte aan doordat schippers een accuraat uurwerk nodig hadden om zo goed mogelijk te navigeren op zee. Met een nauwkeurige tijd werd het voor schippers mogelijk gemaakt om de lokale tijd te vergelijken met de standaard tijd van een Europese lengtecirkel. Stond het uurwerk verkeerd afgesteld, dan resulteerde dit in een afwijking van al snel tientallen kilometers. Vanwege de efficiëntie en ten behoeve van de nauwkeurigheid van de navigatie, was het daarom economisch verantwoord om te investeren in accurate uurwerken.
De voorloper van het horloge is een quadrans. In feite is dit gewoon een instrument met een gradenboog waardoor de tijd gemeten kon worden door naar de zon te kijken. Dit was echter een tijdrovend proces en er was veel ruimte voor het maken van fouten. Een voorbeeld van een quadrans vind je hiernaast.
De ontdekking van de slinger
In de jaren daarop ontstond de eerste vorm van een betrouwbare mechanische klok in de vorm van een slinger. Niemand minder dan Galileo Galilei ontdekte dat een slinger een regelmatige periodieke beweging maakt, waardoor het kon worden ingezet voor een tijdsmeting. Deze bevinding leidde uiteindelijk tot de uitvinding van het slingeruurwerk door de Nederlandse alleskunner Christiaan Huygens.
Het nadeel van deze klok was echter dat het moest gevestigd zijn op een stabiele ondergrond zonder trillingen of bewegingen. De slinger was dus niet geschikt om mee te nemen op bijvoorbeeld de zee. Een voorbeeld van een slinger vind je hiernaast.
Om een klok draagbaar te maken was de uitvinding van het veermechanisme onontbeerlijk. De Duitser Peter Henlein, een klokkenmaker, was de eerste die een draagbare klok had gemaakt die maar liefst veertig uur kon lopen (ongehoord voor die tijd). Het mechanisme was echter nog te onnauwkeurig om de minuten aan te tonen, waardoor het klokje enkel over een uurwerk beschikte.
Het gelijk laten lopen van horloges
Het langdurig laten lopen van een horloge was niet het enige probleem van horlogemakers, maar ook het gelijk laten lopen van zelfs identieke horloges. De oplossing kwam voort uit Zwitserland, het zogenaamde snek. Een snek is een wiel met een spiraalvormige buitenrand en zorgt ervoor dat een klok op ieder uur een X aantal keer slaat. Hierdoor werd het voor horlogemakers mogelijk om een bepaalde tijd in te stellen. Doordat de uurwerken nauwkeuriger werden door het toevoegen van een snek, werd het ook een meer gewenst en gebruikt product. Steeds meer Zwitserse handarbeiders gingen zich richten op het maken van onderdelen voor horloges. Zo werd Zwitserland een boegbeeld voor het horloge.
De uitvinding van de snek zorgde eveneens voor een ommekeer en maakte een horloge niet langer meer een sieraad, maar een functioneel product dat werd gebruikt om de tijd te meten. Opmerkelijk is dat in de hedendaagse maatschappij het horloge weer de ommekeer maakt van een puur functioneel product naar een veeleer emotioneel product in de vorm van een modeaccessoires, maar hier komen we later nog op terug onder het kopje “de hedendaagse functie van het horloge”. Anno 21ste eeuw is de snek verwijderd uit de meeste mechanische horloges.
Toch werd het horloge niet ineens immens populair. Dit komt doordat een horloge nog steeds niet beschikte over een minutenwijzer, maar bovenal dat het een duur voorwerp was dat met de hand werd gemaakt. En waarom heeft men een horloge nodig als ze gewoon op de kerktoren de tijd kunnen aflezen. Nee, het was niet zo evident dat het horloge verder werd uitgewerkt tot de vorm zoals wij die hedendaags herkennen.
De oorsprong van het polshorloge
Aan het einde van de 19de eeuw werd het eerste polshorloge uitgevonden door Patek Philippe. Destijds werd het vooral gezien als een sieraad voor met name de vrouw. Het zakhorloge was in die tijd nog steeds het meest populair, voornamelijk onder de mannen. Aan het begin van de 20ste eeuw kreeg het polshorloge een nieuwe impuls door de inmenging van Louis Cartier. Cartier gaf het horloge een lederen bandje en werd het horloge ook meer verkocht aan mannen.
De populariteit van het polshorloge nam in grote mate toe door de Eerste Wereldoorlog. Simpelweg kwam het erop neer dat officieren sneller sterfte op het slagveld, wanneer ze iedere keer weer op dat onhandige zakhorloge moesten kijken. Zowel officieren als soldaten kregen de voorkeur voor het werpen van een snelle blik op de handige polshorloges. Na de oorlog mochten de veteranen hun horloges houden en werd het een bekend beeld op de Europese en Amerikaanse straten.
Verschillende soorten en types van horloges en uurwerken
Er zijn twee verschillende soorten van aandrijving voor horloges, namelijk de mechanische aandrijving en de kwarts (quartz) aandrijving. Het verschil zit in de soort van energiebron. Ook kan er onderscheid gemaakt worden in analoog en digitaal. Het is evident dat het digitale horloge een recente ontwikkeling is binnen de wereld van tijdswerken.
Wat is een mechanisch horloge?
Een mechanisch horloge gebruikt een opwindmechanisme als energiebron. De eerste mechanische horloges werden handmatig opgedraaid. Je kan het horloge maximaal 30 tot 48 uur opwinden. Een incrementele innovatie is het automatische mechanische horloge dat automatisch het horloge zal opwinden indien nodig. Doordat men het horloge handmatig moest opwinden is al snel duidelijk dat de eerste horloges van oudsher mechanisch waren.
Als een mechanisch horloge meer functies biedt dan enkel de tijdsaanduiding dan wordt het een ‘gecompliceerd’ horloge genoemd. Het zelfopwindend mechanische zoals hierboven al beschreven is hier een voorbeeld van. Andere voorbeelden van complicaties zijn bijvoorbeeld datum-, week-, maand- en jaaraanduiding, maar ook kalender, maan- en zonaanduiding, stopwatch, chronometer, wekker, et cetera.
Mechanische horloges zijn vrijwel altijd analoog en de tijdsaanduiding geschiedt door tijdwijzers. Dit type horloge was de standaard in de eerste eeuwen van de geboorte van het horloge. Een innovatie op de mechanische uurwerken is de geboorte van het kwartshorloge. Alhoewel hedendaags de kwartshorloges de markt domineren, neemt het mechanische horloge sinds de jaren 90 gestaag toe in populariteit. Dit komt uiteraard voort uit de behoefte naar nostalgie en het verlangen van bezit van “oude” technieken. Eveneens zijn mechanische horloges duurder doordat er meer techniek en handwerk bij de productie komt kijken. Hierdoor worden dergelijke horloges meer als statussymbool gezien om af te wijken van de menigte.
Wat is een kwartshorloge?
Een kwartshorloge is de opvolger van het mechanische uurwerk en loopt niet op een opwindmechanisme maar op een kwartskristal. Het is een elektronisch horloge dat gebruikt maakt van zeer stabiele trillingen die worden opgewekt door het kwartskristal. Simpel gesteld komt het erop neer dat men de trillingen telt die worden opgewekt door het kristal. Door de sommatie van de trillingen weet men hoeveel tijd er is verstreken. Een voorbeeld hiervan is een kristal van 1 MHz, dit betekent dat na 1 miljoen trillingen er één seconde is verstreken.
De meest voorkomende kwartskristallen voor horloges hebben een frequentie van 32 768 Hz. Deze trilling wordt gedeeld door het IC, totdat er een frequentie van 1 Hz overblijft. Deze trilling wordt daarna omgezet in een digitaal signaal dat door een spoel wordt geleidt. Het gevolg is dat de spoel magnetisch wordt en hierdoor wordt een rotor aangedreven. Deze rotor drijft een mechanisch binnenwerk aan, waardoor de wijzers gaan draaien. Dus alhoewel bij een kwartskristal gebruik wordt gemaakt van een andere soort van energie voor de aandrijving, blijft het binnenwerk van het horloge nochtans mechanisch.
De eerste modellen werden gemaakt in 1962 door het CEH onderzoekslaboratorium in Zwitserland. In 1969 was de productie van het eerste kwartshorloge afkomstig van het bekende merk Seiko. Het betrof het model 35 SQ Astron. Er zijn verschillende soorten van stroomvoorziening voor dit type horloge. De meest gebruikte vorm is de batterij, maar ook zonne-energie en kinetische energie (energie door beweging) komen voor.
Het voordeel van een kwartshorloge is dat het zeer goedkoop kan worden gemaakt terwijl de uurwerken nog steeds beschikken over een zeer uitstekende nauwkeurigheid van de tijd. Zo wijken deze horloges in de regel slechts een seconde af van de exacte tijd op een tijdsspanne van één dag.
Wat is het verschil tussen analoge en digitale horloges?
Analoog betekent niets anders dan dat de tijdsaanduiding gebeurt op een schaal van 24 uur en wordt aangeduid door tijdswijzers. Een digitale aanduiding van de tijd is niet anders dan het gebruik maken van cijfers in plaats van tijdwijzers. Zo wordt de tijd op de dashboard van je Smartphone digitaal aangegeven.
Mechanische horloges zijn per definitie analoog, al komt het sporadisch voor dat een mechanisch uurwerk eveneens beschikt over een digitale aanduiding van het betreffende uur.
Kwartshorloges kunnen zowel analoog (met wijzers) als digitaal (met cijfers) zijn. Ook zijn er kwartshorloges die zowel analoog als digitaal zijn. Het grote voordeel van digitale horloges is dat deze vaak zijn uitgerust met meer specialistische functies die verder gaan dan louter de tijdsaanduiding. Dergelijke aanvullende functies zijn onder meer: datumaanduiding, alarm, chronograaf, chronometer, calculator, databank, pedometer, GPS functie, tachymeter en zelfs computerspelletjes. Ook zijn er horloges gemaakt voor bergbeklimmers die functies nodig hebben zoals een hoogtemeter, thermometer en een kompas.
Een recente ontwikkeling zijn horloges die zichzelf met behulp van een DCF77 ontvanger gelijk kunnen zetten. Dit gebeurt dan op radiofrequentie. Deze functie zorgt voor een grote nauwkeurigheid van de tijd, en ook wordt de zomertijd automatisch ingesteld. Het nadeel van deze functie is dat het veel energie kost. Daarom gebeurt dit gelijkstellen slechts enkele keren per dag om energie te besparen, zonder DCF77 ontvangst loopt het horloge door op kwartskristal.
De hedendaagse functie van het horloge in de Westerse maatschappij
Hedendaags is het horloge uitgebreid naar verschillende soorten en types horlogebandjes en uurwerken. De minuutaanwijzer is sinds de 20ste eeuw uiterst accuraat waardoor het horloge een uitstekende functionele behoefte aanspreekt. Het is gewoon handig om altijd en overal snel de tijd te kunnen aflezen. Toch is dit nooit louter de meerwaarde van een horloge geweest. De emotionele behoefte wordt namelijk ook aangesproken door een horloge, omdat het een sieraad is voor een anders kale arm. Dit laatste aspect, namelijk het fungeren als een modeaccessoire, is opgepakt door de mode-industrie door het creëren van verschillende designs van horloges. Zo is er niet langer enkel het lederen horlogebandje, maar nu zijn er ook siliconen, rubber, plastic en metalen horlogebanden.
Horloges zijn hedendaags niet enkel een sieraad, maar ook een statussymbool. In een sociale maatschappij waar meritocratie heerst, is een statussymbool belangrijk. Bedrijven spelen hier graag op in door het aanbieden van exclusieve merken. Dergelijk horloges kosten al snel rond de 300 euro, terwijl de gebruikte technieken niet veel afwijken van goedkopere horloges. Consumenten betalen al snel 200 euro extra omdat er een bepaald merk is verbonden aan het horloge. Het is niet rationeel dat men bereid is om zoveel geld extra te betalen voor een horloge, maar het is wel de realiteit van de huidige kennismaatschappij waarin wij leven en waarbij prestatie en statussymbolen een hoge waarde krijgen.
Nochtans is er een opkomende trend waarin horloges worden aangeboden tegen goedkopere tarieven, maar die over eenzelfde techniek beschikken als de horloges van tussen 200 à 300 euro. Een goed voorbeeld van een trendy merk van horloges dat haar producten tegen een betaalbare prijs levert is LOISIR. Wat in ieder geval centraal staat is dat de functie van een horloge, namelijk de tijdsaanduiding of zelfs meer specialistische functies, minder belangrijk wordt, en dat het horloge tegenwoordig een fashion item is of statussymbool.
De trends en toekomst van het horloge
De belangrijkste trend van het horloge anno 2016 is de opkomst van smartwatches. Deze slimme horloges gaan verder dan het enkel digitaal zijn. Het gaat namelijk hand in hand met de digitalisering en zorgt ervoor dat alles in connectie staat. Zo is je Smartphone verbonden met je Smartwatch waardoor het horloge in essentie een verlengstuk is van je telefoon. De verwachting van de auteur is dat het horloge drie functies zal vervullen in de komende jaren.
De eerste is de rol van het statussymbool, waarbij men een horloge draagt om te laten zien hoeveel geld ze hebben. Dit zullen voornamelijk mechanische horloges zijn of kwartshorloges van dure merken zoals Rolex. De tweede rol is de rol van een sieraad, waarbij design en mode centraal staan. De derde rol is het fungeren van een verlengstuk van de digitalisatie. Alles staat hierbij in contact. De Smartwatch is hier slechts een voorloper van en de functies zullen als maar toenemen. Eigenlijk heeft de Smartwatch eveneens de potentie om de andere twee rollen te combineren, namelijk het dienen als een statussymbool (early-innovator) als een sieraad (merkwaardig design).
Dit artikel is geschreven door LOISIR sieraden en horloges. Dit merk slaat een andere weg in door mooie modieuze designs te combineren met een betaalbare prijs. Zo kosten onze horloges tussen de 39 en de 79 euro, maar leveren we toch unieke horloges van goede kwaliteit. Vanwege de goedkope prijs is het ook zeer geschikt om als cadeautje te geven. Hier spelen we goed op in door het leveren van een erg mooie cadeauverpakking, en dat geheel gratis! Voor meer informatie over onze producten kan je terecht op www.aperfectgift.nl en hieronder vind je een kleine selectie van onze horloges:
Wil jij als blogger of als bedrijf ook een blog schrijven en publiceren op LOISIR.nl? Lees dan onze pagina over wat wij voor jou kunnen betekenen: samenwerken blogging met LOISIR
All our photo’s are either (1) unique, (2) publiced on behalve or under command of third party requests or collaboration partners or (3) from free photo sources such as Pexels. Making copy’s by means of photocopy, printscreening, or any other duplication of our website or parts therefore is prohibited without written permission from us. We are not responsible for copy right exceedance for photo’s or pictures from our sources that are either (1) unique, (2) publiced on behalve or under command of third party requests or collaboration partners or or (3) from free photo sources such as Pexels.